Cá phượng hoàng: Ram Cichlid, (tên khoa học: Mikrogeophagus ramirezi), là một trong những loài thuộc họ Cá rô phi/ Cá hoàng đế nổi tiếng và phổ biến nhất. Chúng là những viên ngọc màu sắc rực rỡ, lấp lánh và tỏa sáng khi ánh sáng chiếu vào. Kể từ khi được giới thiệu lần đầu tiên vào cuối những năm 1940, cá phượng hoàng đã trở thành loài cá chủ lực trong thú chơi này và vẫn là một trong những loài cá rô phi lùn được đánh giá cao và nuôi rộng rãi nhất.

THÔNG TIN CHUNG

Vào những năm 1960, cá phượng hoàng là một món đồ quý giá đối với những người trẻ tuổi có ngân sách hạn hẹp. Thời điểm đó, chỉ có cá phượng hoàng hoang dã được chào bán và tên gọi thông thường của chúng là Apistogramma ramirezi. Ngược lại, ngày nay hầu hết cá phượng hoàng đều được nuôi thương mại bởi các trang trại nuôi cá ở Châu Á, nơi sản xuất đủ cá phượng hoàng để đáp ứng nhu cầu khổng lồ của toàn cầu. Nhiều năm lai tạo chọn lọc của những người đam mê và những người nhân giống thương mại đã tạo ra một số dạng cá phượng hoàng có màu sắc đẹp mắt.

Trong nhiều năm, chúng được gọi là Apistogramma ramirezi và hầu hết những người nuôi cá đều nghĩ rằng chúng là một ví dụ điển hình của loài Apistogramma (viết tắt: Apisto). Vào thời điểm đó, Apistogramma thực sự rất hiếm trong giới nuôi cá cảnh và hầu hết những người chơi chưa bao giờ nhìn thấy nó. Những người đã nhìn thấy thì biết rằng chúng không nên được đặt trong chi Apistogramma và chúng đã được đặt nhiều tên khoa học và tên thông thường kể từ khi được giới thiệu.

Một loài cá có nhiều tên gọi thông dụng

Mikrogeophagus ramirezi có rất nhiều tên gọi thông dụng bao gồm: Butterfly Cichlid, Ram Cichlid, Ramirezi, Ram,…

Mặc dù chúng hiếm khi được gọi là Butterfly Cichlid nữa, nhưng những tên gọi còn lại vẫn được sử dụng phổ biến. Những tên gọi khác được áp dụng cho các biến thể màu mới đang được phát triển.

LỊCH SỬ CỦA MIKROGEOPHAGUS

Theo lịch sử, Mikrogeophagus ramirezi có nhiều tên khoa học hơn tên gọi thông thường. Loài này được giới thiệu lần đầu tiên vào năm 1947 và được Meyers và Harry mô tả là Apistogramma ramirezi vào năm 1948. Mặc dù được mô tả là Apistogramma, nhưng nó rõ ràng rất khác so với các loài cá khác cùng chi. Trong nhiều năm, các nhà ngư học đã đề xuất nhiều tên gọi mới.

• Năm 1958, Microgeophagus lần đầu tiên được đề xuất nhưng việc sử dụng nó chưa bao giờ được chấp nhận rộng rãi.
• Năm 1960, Wickler đề xuất sử dụng “Apistogramma” trong dấu ngoặc kép để công nhận tình trạng không chắc chắn của nó. Dĩ nhiên đề xuất này đã không được tuân theo.
• Năm 1969, tên Pseudogophagus được đề xuất
• Năm 1971, tên Pseudoapistogramma được đề xuất
• Năm 1977, nhà ngư học người Thụy Điển Tiến sĩ Sven Kullander đã cân nhắc mô tả lại hoàn chỉnh chi này và đặt tên là Papiliochromis. Hầu hết đều cho rằng tên đã được quyết định và Papiliochromis đã được chấp nhận trong thời gian ngắn.
• Năm 1982, cuộc tranh luận lại bắt đầu khi một số tác giả ủng hộ việc áp dụng tên Mikrogeophagus
• Năm 1998, Kullander bắt đầu sử dụng tên Mikrogeophagus và khuyến nghị sử dụng rộng rãi

Điều này có nghĩa là cuộc tranh luận dường như đã kết thúc và có sự đồng thuận chung rằng Mikrogeophagus là tên chi chính xác. Tuy nhiên, vẫn còn nhầm lẫn về cách viết chính xác của tên này và đôi khi nó được viết là Microgeophagus.

Bất kể bạn sử dụng tên khoa học hay tên thông thường nào cho cá phượng hoàng, chúng đều là loài cá tuyệt đẹp. Trên thực tế, theo nhiều khía cạnh, chúng là loài cá rô phi lùn hoàn hảo đầu tiên. Chúng vẫn nhỏ với kích thước trưởng thành không quá 5cm (2 inches). Chúng không kén ăn và không quá hung dữ. Chúng có thể dễ dàng sinh sản nhưng việc nuôi cá bột thành công thường gặp vấn đề. Cá phượng hoàng hoang dã phát triển tốt nhất trong nước axit mềm nhưng hầu hết các loại cá được bán ngày nay đều được nuôi trong trang trại và thích nghi với nhiều điều kiện nước khác nhau. Cá phượng hoàng phát triển mạnh trong nhiệt độ nước cao hơn nhiệt độ lý tưởng đối với nhiều loài cá khác và tốt nhất nên duy trì ở mức tối thiểu là 26.7°C (80°F) và chúng thích nhiệt độ lên đến ít nhất là 29.4°C (85°F). Chúng thường hiền lành trong bể cộng đồng, nơi chúng thích ở gần đáy cho phép có nhiều lựa chọn bạn cùng bể ở giữa và trên mặt nước.

CÁC LOẠI CÁ PHƯỢNG HOÀNG

• Về hình dạng cơ thể: có cá phượng hoàng thường, cá phượng hoàng vây dài và cá phượng hoàng tròn trên thị trường.
• Về màu sắc: các giống màu phổ biến nhất bao gồm cá phượng hoàng xanh Đức, cá phượng hoàng vàng và cá phượng hoàng lam. Một phiên bản màu đen của cá phượng hoàng đã được phát triển gần đây nhưng vẫn khó tìm.

Cá phượng hoàng Đức (German Blue Rams)

Vào những năm 1980, những người chơi cá cảnh ở châu Âu tập trung vào việc lai tạo ra những con cá phượng hoàng chất lượng cao nhất có thể. Họ đã tạo ra những con cá có thân hình nặng nề với màu sắc rực rỡ và vây phát triển tuyệt vời. Những con cá này được gọi là “German Blue Rams” và được chào đón trong sở thích của người Mỹ. Ngày nay, cái tên German Blue Rams hoặc German Rams thường được áp dụng chung cho những con cá phượng hoàng nuôi trong trang trại thường có sẵn. Thông thường, những con cá này chắc khỏe hơn, khỏe mạnh hơn và sặc sỡ hơn cá hoang dã. Trong khi một số loài cá này được nuôi trong các trại giống ở châu Âu, thì hầu hết chúng được nuôi trong các trang trại cá ở châu Á, nơi chúng được sản xuất hàng loạt để xuất khẩu. Ngoại trừ một số trường hợp hiếm hoi, không có con cá nào được gọi là German Blue Rams ngày nay là cùng một loài cá với cá ban đầu.

Cá phượng hoàng vàng (Gold Rams)

Là giống cá có màu sắc thuần chủng đã được ưa chuộng trong nhiều năm. Thân hình vàng rực rỡ của chúng tô điểm thêm màu sắc rực rỡ cho bể cá. Việc chăm sóc và nhân giống cá Gold Rams trong bể cá cũng giống như đối với cá Blue Rams. Mặc dù chúng có màu sắc rất khác nhau, nhưng chúng hoàn toàn là cùng một loài cá. Thường thì việc xác định giới tính của Gold Rams khó hơn và bạn cần chú ý nhiều hơn đến hình dạng cơ thể và vây để đánh giá giới tính. Cá cái thường nặng hơn ở phần thân dưới và thường có vây ngắn hơn và/hoặc tròn hơn.

Cá cá Blue Rams và cá Gold Rams sinh sản đúng loại khi được lai với dòng của chúng. Tuy nhiên, hai giống này dễ lai chéo và con cái thường trông giống cá Blue Rams. Mặc dù trông có màu xanh, nhưng chúng mang gen của cá Blue Rams và Gold Rams, và khi lai với những con gen lặn vàng, chúng sẽ sinh ra một số tỷ lệ con màu vàng.

Cá phượng hoàng lam (Electric Blue Rams)

Giống cá nhiều màu này đã có trong sở thích từ năm 2009 và nguồn gốc chính xác của chúng vẫn chưa được biết. Cá thể đầu tiên có thể đã xuất hiện như một “cá thể thao” trong một đàn cá Blue Rams và quá trình lai tạo cẩn thận đã tạo ra dòng cá này. Một khả năng khác là chúng được tạo ra thông qua quá trình lai tạo giữa những con Blue Rams sặc sỡ. Chúng được bán trên thị trường với nhiều tên gọi phổ biến như Electric Blue Ram và Neon Blue Ram. Lưu ý rằng chúng khó phân biệt giới tính hơn so với dòng cá gốc.

Việc sinh sản cũng giống hệt như các dòng khác nhưng tỷ lệ sinh sản thường rất thấp. Nhiều trứng không có khả năng thụ tinh và cá bố mẹ thường không chăm sóc trứng hoặc cá bột tốt. Điều này không có gì đáng ngạc nhiên vì nhiều loài cá được nuôi nhân tạo qua nhiều thế hệ sẽ mất đi một phần bản năng làm cha mẹ. Dòng cá phượng hoàng lam này đã trở nên khá phổ biến trong thú chơi cá cảnh, nơi chúng có giá cao hơn so với cá Blue Rams hoặc Gold Rams

Cá phượng hoàng đen (Black Rams)

Dạng màu mới nhất là cá Black Rams . Chúng có màu từ đen rất sẫm đến xám/đen sẫm. Một số dòng sinh sản đúng cách trong khi những dòng khác có bầy cá con lai giữa các sắc thái đen và vàng hoặc xanh lam. Nhiều tên gọi khác nhau đã được đặt cho dạng cá này bao gồm Dark Knight Ram, Midnight Ram, Blue-Black Ram, Dark Ram và những tên gọi khác. Black Rams  rất khó phân biệt giới tính và được biết đến là có số lượng trứng nhỏ với nhiều trứng không được thụ tinh.

Mikrogeophagus ramirezi ngoài tự nhiên

Con cái này sống ngoài tự nhiên và có bụng màu đỏ, một đặc điểm phổ biến ở các dòng cá hoang dã.

Cá phượng hoàng được tìm thấy ở các vùng thảo nguyên của trung tâm và hạ lưu sông Orinoco ở Venezuela và ở các khu vực tương tự ở Columbia. Các vùng hoang mạc này, hay Llanos, hoàn toàn khác với môi trường sống trong rừng mưa nhiệt đới, nơi hầu hết các loài Apistogramma được tìm thấy. Thảo nguyên là một đồng bằng khô cằn rộng lớn chủ yếu được sử dụng để chăn nuôi gia súc. Rải rác trên các đồng cỏ khô cằn là các ao hồ tự nhiên và nhân tạo, nơi có thể tìm thấy cá phượng hoàng. Các hồ nước này thường rất nông và tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời trong điều kiện nóng nực. Do đó, nước có thể trở nên rất ấm và Römer mô tả việc bắt cá ở vùng nước lên tới 95°F (35°C) và người ta thường cho rằng chúng sống ở vùng nước thậm chí còn ấm hơn vào những thời điểm khác. Những môi trường sống này giải thích tại sao chúng thích nhiệt độ bể cá ấm hơn hầu hết các loài cá khác.

Nước bản địa của chúng rất mềm với pH chủ yếu dao động từ 5 đến 6,5 nhưng có những vùng dao động từ 4,6 đến cao tới 7,3. Chúng sống ở nhiều loại nước nhưng rất thích vùng nước tĩnh, chảy chậm hoặc các ao hồ tù đọng. Chúng sẽ tạo thành các đàn lớn ở ngoài trời trên nền cát. Có thể tìm thấy các cặp sinh sản đang chăm sóc cá bột ở những không gian rộng mở.